با سلام

قرآن و کتاب مقدس دارای تشابهات معنایی فراوانی هستند، مفاهیمی چون توحید، قیامت، بهشت وجهنم وعبادت، نبی، رسول و امام همه و همه در بین این کتب مشترک است، اما خیلی وقتها نه تنها معانی بلکه الفاظ هم عینا به صورت مشترک به کار رفته است.

در این پست سعی خواهم کرد، به چند نمونه زیبا و روشن این تشابهات اشاره کنم.

احتمالا بدانید که مهمترین آیه ای که هر یهودی، هر صبح و شام می خواند و عیسی مسیح نیز، (در مرقس ۱۲: ۲۸) آن را مهمترین حکم دین دانسته است، چیست:

تثنیه ۶: ۴
اصل عبری: שמע ישראל יהוה אלהינו יהוה אחד
عبری نویسه گردانی شده: شمع یشرال یهوه الهینو یهوه احد
ترجمه ‌فارسی قدیم: ای اسرائیل بشنو، یهوه، خدای ما، یهوه واحد است.

(برای اطلاعات بیشتر در مورد آیه شماع مدخل مربوطه در ویکیپدیای فارسی مراجعه کنید.)

این آیات را مقایسه کنید با مهم ترین آیه توحید در قرآن در سوره توحید، که آن را هم، هر مسلمان صبح و شام زمزمه می کند:

قرآن ۱۱۲:۱
اصل عربی: قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد
ترجمه فولادوند: بگو: «او خدایى است یکتا

شباهتهای بی نظیر این دو آیه که یکی آیه کانونی و توحیدی در دین یهود و مسیحیت است و دیگری نیز آیه کانونی و توحیدی در اسلام است، بی همتاست!

به یکی دستور می دهد بگوید! به دیگری دستور می دهد بشنود! هو – یهوه، اله – الله، احد – احد

یا مورد دیگر، ندای گوشنواز و روح افزای “هللویاه” که هر مسیحی و یهودی از زمزمه آن به وجد می آید و در مناجات و ادعیه خود به کار می برند. این کلمه تشکیل شده است از دو قسمت “هللو” که فعل امر است به معنی “تسبیح کنید” و در عربی هم در زمان تکبیر حج به عنوان “تهلیل” به کار می رود و واژه “یاه”، که مخفف سیلاب اول “یهوه” است.

ترجمه این واژه به عربی دقیقا می شود، “سبّحوا الله” یعنی “تسبیح کنید خداوند را” و همانطور که می دانید، ندای مسلمانان در نماز و دعا، همین است که دائما می خوانند: “سبحان الله” است. اینبار یک گروه دستور تسبیح می دهد و گروه دیگر به تسبیح می پردازد.

یا هر مسیحی و یهودی با این فراز آشناست:

مزامیر ۷۲: ۱۹
اصل عبری: וברוך שם כבודו לעולם וימלא כבודו את כל הארץ אמן ואמן
عبری نویسه گردانی شده: وبروک شم کبودو لعولم ویملا کبودو اتکل هارص
ترجمه فارسی قدیم: و متبارک بادنام مجید او تا ابدالاباد. و تمامی زمین از جلال او پر بشود.

مقایسه کنید با این آیه قرآن:

قرآن ۵۵:۷۸
اصل عربی: تَبارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ
ترجمه فولادوند: خجسته باد نام پروردگار شکوهمند و بزرگوارت!

باز اینجا عینا تطابقها، بینهایت بی همتاست : بروک – تبارک ، اسم – شم ، کبود – جلال

یا ترجیع بند همه ادیان ابراهیمی:

خروج ۴ :۵
اصل عبری: למען יאמינו כי נראה אליך יהוה אלהי אבתם אלהי אברהם אלהי יצחק ואלהי יעקב
عبری نویسه گردانی شده: لمعن یامینو کینراه الیک یهوه الهی ابتم الهی ابرهم الهی یصحق والهی یعقب
ترجمه فارسی قدیم: تا آنکه باور کنند که یهوه خدای پدران ایشان، خدای ابراهیم، خدای اسحاق، و خدای یعقوب، به تو ظاهر شد

لوقا ۲۰: ۳۷
اصل سریانی: … ܡܘܫܐ ܒ܀ܩ ܐ܀ܟܪ ܓܝܪ ܒܣܢܝܐ ܟ܀ ܐܡܪ ܡܪܝܐ ܐܠܗܗ ܀ܐܒܪܗܡ ܘ ܐܠܗܗ ܀ܐܝܣܚܩ ܘ ܐܠܗܗ ܀ܝܥܩܘܒ
سریانی نویسه گردانی شده: … موشا بدق ادکر جیر بسنیا کد امر مریا الهه دابرهم والهه دایسحق والهه دیعقوب
ترجمه فارسی قدیم:…موسی نیز در ذکر بوته نشان داد، چنانکه خداوند(مریا، همان یهوه در سریانی) را خدای ابراهیم وخدای اسحاق و خدای یعقوب خواند

قرآن ۲:۱۳۳
اصل عربی: أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه فولادوند: آیا وقتى که یعقوب را مرگ فرا رسید، حاضر بودید؟ هنگامى که به پسران خود گفت: «پس از من، چه را خواهید پرستید؟» گفتند: «معبود تو، و معبود پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق- معبودى یگانه- را مى‏ پرستیم و در برابر او تسلیم هستیم.»

ابدا لازم نیست عبری و عربی و سریانی بدانید، تا شباهتهای بی نظیر این فرازها را دریابید! شباهتهای این فرازها و واژگان آنها و معانی آنها برای هر بیننده بیطرفی بی همتا و شگفت انگیز است، و تقریبا همان مقدار فرقی که مطالب کتاب عبری با کتاب سریانی و یونانی دارد، همان مقدار فرق را نیز با کتاب عربی دارند. همه همان خدای ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب، یعنی خدای اسرائیل را می پرستند. و شاید بدانید که بر بالین یعقوب، ذکر شماع به درخواست یعقوب خوانده شد، که قسمت پایانی آیه قرآن به همین موضوع اشاره می کند.

این همانیهای معنایی بسیار فراوان است، همین واژه “هو” هم در عبری و هم در عربی، هم ضمیر سوم شخض است و هم از اسماء الله است چنانکه در “الله لا اله الا هو”، فرازی است که بارها و در جاهای مختلف قرآن به کار رفته است، یا بازی با کلام چنانکه در بیشتر سوره مریم، قافیه “یا” است که از “زکریا” شروع می شود. همانطور که می دانید زکریا به عبری یعنی”یهوه به یاد دارد” و چه نیکو در ابتدای سوره مریم می گوید:

قرآن ۱۹:۲
اصل عربی: ذِکْرُ رَحْمَتِ رَبِّکَ عَبْدَهُ زَکَرِیَّا
ترجمه فولادوند: [این‏] یادى از رحمت پروردگار تو [در باره‏] بنده‏اش زکریاست.

چقدر این کلام با توجه به معنای واژه زکریا زیباست!

و یا واژه اسماعیل به عبری یعنی “خدا می شنود”، و در قرآن جناب ابراهیم چنین می فرماید:

قرآن ۱۴:۳۹
اصل عربی: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی وَهَبَ لی‏ عَلَى الْکِبَرِ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمیعُ الدُّعاءِ
سپاس خداى را که با وجود سالخوردگى، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید. به راستى پروردگار من شنونده دعاست.

زیباییها فراوان است و وقت اندک، آنچه گفته شد، تنها مشتی از خروارهای مشابهت های معنایی بین عهد عتیق و عهد جدید و قرآن ، حول موضوع توحید یهوه و الله بود.

به امید پا گرفتن وحدت حول اعتلای کلمه لا اله الا الله، در بین صاحبان همه ادیان ابراهیمی،

سپهر محمدی