حدیث معروف تقلید را اینبار “کامل” بخوانید!

با سلام

حدیث معروف تقلید در تشیع را حتما شنیده اید، معمولا این حدیث به صورت مختصر چنین نقل می شود:

فَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حَافِظاً لِدِينِهِ مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ يُقَلِّدُوهُ

و اما اگر از دانشمندان دینی کسی بود که نفسش را نگه دارد و از دینش محافظت کند و مخالف هوای نفسش عمل کند، و فرمانبردار امر خدا باشد، بر مردم است که از وی پیروی کنند.

این حدیث یکی از پایه های اصلی استدلال علما مبنی بر جواز شرعی تقلید غیر عالم از عالم است و لذا بر مبنای این حدیث است که اصلا تقلید معنی پیدا می کند، اما متاسفانه و با کمال تعجب، همانطور که خواهید دید، فرازهای بلافاصله قبل و بعد از فراز معروف آن، هیچگاه برای ما نقل نشده است! در فرازهای قبل و بعد، امام به شدت بر علمای فاسد و مفسد تاخته است و آنها را بدترین خلق دانسته است و به شدت تاکید کرده است که علمایی که شایسته تقلید اند معدود و محدوند. و ضرر و صدمه علمای فاسد بر مسلمانان از صدمه یزید بر اسلام بیشتر است! اما متاسفانه، این قسمتها هیچگاه برای ما بازخوانی نشده است!

همچون “لا اله الا الله” که تنها “الا الله” آن نقل شود و “لا اله” آن نقل نگردد!

بنده در اینجا، قصد دارم، این حدیث و به خصوص ترجمه فارسی آن را، که توسط یکی از دوستان عزیز که دستی در زبان عربی دارد و آن را به نیکویی ترجمه کرده است، به صورت کامل نقل کنم!

حدیث خود گویا است:

در تفسیر آیه شریفه:

«و منهم امّیون لا یعلمون الکتاب الا امانىّ و ان هم الا یظنون.» قرآن 2:78
و [بعضى‏] از آنان[یهودیان] بى‏سوادانى هستند كه كتاب [خدا] را جز خيالات خامى نمى‏دانند، و فقط گمان مى‏برند

در بحارالانوار جلد دوم صفحه 89 چنین آمده است:

فردی از امام صادق(ع) سوال کرد: چرا خداوند عوام یهود را به خاطر تقلید از علمای خود و قبول گفتار آنان سرزنش کرده است در حالی که آنان چیزی از کتاب، جز آنچه از علمای خود شنیده بودند، نمی دانستند و راهی برای دستیابی به غیر آن نداشتند؟ و مگر عوام یهود، مثل عامه مردم ما نیستند که از علمای خود تقلید می کنند؟ و چنانچه پذیرش کلام علمای آنها برای آنها مجاز نباشد، پس برای مردم ما هم قبول کردن(گفتار) علمایشان جایز نیست!

آنگاه امام(ع) فرمود: بین عوام ما و علمای ما و عوام و علمای یهود از جهتی شباهت و از جهتی تفاوت وجود دارد. اما در مورد جهاتی که آنها شبیه هم هستند، پس حتما خداوند عوام ما را به خاطر تقلید از علمایشان مذمت می کند، همچنان که عوام آنها را سرزنش کرد. ولی در زمینه هایی که با هم فرق دارند آنها را سرزنش نمی کند!

(آن مرد) گفت: ای پسر رسول خدا،(موضوع را) برایم روشن کن.

امام(ع) فرمود: مطمئنا عوام یهود علمای خود را به (صفاتی از قبیل) دروغگویی آشکار و حرام خواری و رشوه گیری و تغییر احکام واجب به خاطر وساطت ها و رودربایستی ها و سازشکاری ها، می شناختند و می دانستند آنها بسیار متعصب(بر حرف و روش خود) هستند، که به واسطه آن راه های خود را از هم جدا می کنند و هنگامی که از کسی طرفداری می کنند، حقوق کسی را که علیه او تبانی کرده اند، از بین می برند و به ناحق اموال مردم را به کسی که از او جانبداری کرده اند، می بخشند. و به خاطر آنها (که در موردشان تعصب ورزیده اند) به دیگران ظلم می کنند. و می دانستند که (علمای) آنها مرتکب حرام می شوند و به ناچار با فهم قلبی خود در می یافتند که هر کس کارهایی را کند که آنها می کنند، فاسق است و جایز نیست که به عنوان (سخنگوی) خدا و پیامبرانش معتبر شناخته شود.

پس (خداوند) به همین دلیل آنها را سرزنش کرد که از کسی تقلید کردند که (ناسالم بودن) او را می شناختند و می دانستند که قبول خبر او و تصدیق گفتارش و عمل به آنچه آنها را به آن فرا می خوانند، جایز نیست و از کسی که (درستی او را) مشاهده نمی کنند (نباید پیروی کرد) و بر آنها واجب گشت که خودشان در امر رسول خدا که دلایلش آشکارتر از آن است که پنهان شود و واضح تر از آن است که معلوم نباشد، دقت نظر و تامل کنند.

و اما اگر از دانشمندان دینی کسی بود که نفسش را نگه دارد و از دینش محافظت کند و مخالف هوای نفسش عمل کند، و فرمانبردار امر خدا باشد، بر مردم است که از وی پیروی کنند. و اینگونه (افرادی) پیدا نمی شوند مگر تنها بعضی از فقیهان شیعه، نه همه آنها.

پس اگر کسی (از علما) مرتکب کارهای ناپسند و گناهان آشکاری شد، همانند آنچه فقهای عامّه مرتکب شدند، پس از او چیزی قبول نکنید و بزرگی او را (نپذیرید) زیرا که این همه آشفتگی و مخلوط شدن درست و نادرست که در روایات منقول از ما اهل بیت وجود دارد، فقط به خاطر این است که افراد ناسالم سخنان ما را شنیده و نقل می کنند، چنانکه برخی از آنها کسانی هستند که از روی نادانی و کم دانشی سخنان ما را کاملا تحریف کرده و چیز دیگری غیر از اصل آن می سازند و گروهی دیگر عمدا دروغی را به ما نسبت می دهند تا به واسطه آن مال دنیا کسب کنند، که همان توشه آنان به سوی جهنم خواهد بود و برخی از آنها ناصبان و بدخواهانی هستند که نمی توانند (آشکارا) بدگویی ما را کنند، پس مقداری از علوم صحیح ما را یاد می گیرند تا بواسطه آن نزد شیعیان ما آبرویی کسب کنند و ما را نزد بدگویان خود خراب کنند، سپس چند برابر یا چندین برابر آن (مطالب درست)، دروغ به آن اضافه می کنند و به ما نسبت می دهند، در حالی که ما از (گفته) آنها بری هستیم. آنگاه افراد زودباور از شیعیان ما آنها را به عنوان علوم (و سخنان) ما می پذیرند. پس آن (ناصبان) گمراه شدند و گمراه ساختند. و آنان برای ضعیفان شیعه ما زیان بار ترند از سپاه یزید(لعنت الله علیه) برای حسین بن علی(ع) و اصحابش.

زیرا که آنها از شیعیان ما ارواح و اموالشان را می ستانند و این علمای بدکار بدگو(ناصبی) خود را دوستدار ما و دشمن دشمنان ما نشان می دهند و شک و شبهه را در (دل) ضعیفان شیعه وارد می کنند و در نتیجه آنها را گمراه کرده و از رسیدن به راه حق و درست باز می دارند. اما خداوند آن کسی را که، می داند در قلبش چیزی جز صیانت از دین و احترام به ولی خود را نمی خواهد، در دستان (ناپاک) این ریاکاران کافر رها نمی کند و شخص مومنی را سر راه او قرار می دهد تا راه درست را  به او نشان دهد و سپس خداوند این توفیق را به او می دهد تا بتواند سخنان آن (شخص مومن) را قبول کند، که در نتیجه آن خداوند خیر دنیا و آخرت را به او می دهد و جمیع عذاب دنیا و آخرت را برای گمراه کننده او قرار می دهد.

سپس امام(ع) فرمود: که رسول خدا(ص) فرموده است: بدترین علمای امت ما کسانی هستند که مردم را از راه ما گمراه می کنند، دشمنان ما را هم اسم ما می سازند و به مخالفان ما همان القاب ما را می دهند. بر آنها درود فرستاده می شود در حالیکه آنها شایسته لعن الهی هستند. آنها ما را لعنت می کنند در حالیکه ما سرشار از کرامات الهی و درود خداوند و فرشتگان مقرّبش هستیم و ما از درود آنها بی نیاز هستیم.

سپس امام(ع) فرمود: به امیرالمومنین گفته شد بهترین خلق خدا بعد از ائمه هدی که چراغهای روشنی بخش هستند، چه کسانی هستند؟

فرمود: علما، هنگامی که درستکار هستند!

و سوال شد، بدترین خلق خدا بعد از ابلیس و فرعون و نمرود و بعد از آنها که خود را (به ناحق) هم اسم شما می سازند و لقب شما را لقب خود می کنند و توان شما را می ستانند و در ممالک شما فرمانروایی می کنند، چه کسانی هستند؟

فرمود: علما، هنگامی که فاسد می گردند!

(در آن صورت) آنها آشکار کننده باطل ها و پوشاننده حق هستند و در مورد آنهاست که خداوند عزّ و جلّ فرمود: آنها کسانی هستند که خداوند و لعن کنندگان لعنتشان می کنند مگر کسانی که توبه کردند.(قرآن 2:159)

متن عربی حدیث:

قَالَ رَجُلٌ لِلصَّادِقِ ع فَإِذَا كَانَ هَؤُلَاءِ الْقَوْمُ مِنَ الْيَهُودِ لَا يَعْرِفُونَ الْكِتَابَ إِلَّا بِمَا يَسْمَعُونَهُ مِنْ عُلَمَائِهِمْ لَا سَبِيلَ لَهُمْ إِلَى غَيْرِهِ فَكَيْفَ ذَمَّهُمْ بِتَقْلِيدِهِمْ وَ الْقَبُولِ مِنْ عُلَمَائِهِمْ وَ هَلْ عَوَامُّ الْيَهُودِ إِلَّا كَعَوَامِّنَا يُقَلِّدُونَ عُلَمَاءَهُمْ فَإِنْ لَمْ يَجُزْ لِأُولَئِكَ الْقَبُولُ مِنْ عُلَمَائِهِمْ لَمْ يَجُزْ لِهَؤُلَاءِ الْقَبُولُ مِنْ عُلَمَائِهِمْ

فَقَالَ ع بَيْنَ عَوَامِّنَا وَ عُلَمَائِنَا وَ بَيْنَ عَوَامِّ الْيَهُودِ وَ عُلَمَائِهِمْ فَرْقٌ مِنْ جِهَةٍ وَ تَسْوِيَةٌ مِنْ جِهَةٍ

أَمَّا مِنْ حَيْثُ اسْتَوَوْا فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ ذَمَّ عَوَامَّنَا بِتَقْلِيدِهِمْ عُلَمَاءَهُمْ كَمَا ذَمَّ عَوَامَّهُمْ وَ أَمَّا مِنْ حَيْثُ افْتَرَقُوا فَلَا قَالَ بَيِّنْ لِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ

قَالَ ع إِنَّ عَوَامَّ الْيَهُودِ كَانُوا قَدْ عَرَفُوا عُلَمَاءَهُمْ بِالْكَذِبِ الصَّرِيحِ وَ بِأَكْلِ الْحَرَامِ وَ الرِّشَاءِ وَ بِتَغْيِيرِ الْأَحْكَامِ عَنْ وَاجِبِهَا بِالشَّفَاعَاتِ وَ الْعِنَايَاتِ وَ الْمُصَانَعَاتِ وَ عَرَفُوهُمْ بِالتَّعَصُّبِ الشَّدِيدِ الَّذِي يُفَارِقُونَ بِهِ أَدْيَانَهُمْ وَ أَنَّهُمْ إِذَا تَعَصَّبُوا أَزَالُوا حُقُوقَ مَنْ تَعَصَّبُوا عَلَيْهِ وَ أَعْطَوْا مَا لَا يَسْتَحِقُّهُ مَنْ تَعَصَبُّوا لَهُ مِنْ أَمْوَالِ غَيْرِهِمْ وَ ظَلَمُوهُمْ مِنْ أَجْلِهِمْ وَ عَرَفُوهُمْ يُقَارِفُونَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ اضْطُرُّوا بِمَعَارِفِ قُلُوبِهِمْ إِلَى أَنَّ مَنْ فَعَلَ مَا يَفْعَلُونَهُ فَهُوَ فَاسِقٌ لَا يَجُوزُ أَنْ يُصَدَّقَ عَلَى اللَّهِ وَ لَا عَلَى الْوَسَائِطِ بَيْنَ الْخَلْقِ وَ بَيْنَ اللَّهِ

فَلِذَلِكَ ذَمَّهُمْ لِمَا قَلَّدُوا مَنْ قَدْ عَرَفُوا وَ مَنْ قَدْ عَلِمُوا أَنَّهُ لَا يَجُوزُ قَبُولُ خَبَرِهِ وَ لَا تَصْدِيقُهُ فِي حِكَايَاتِهِ وَ لَا الْعَمَلُ بِمَا يُؤَدِّيهِ إِلَيْهِمْ عَمَّنْ لَمْ يُشَاهِدُوهُ وَ وَجَبَ عَلَيْهِمُ النَّظَرُ بِأَنْفُسِهِمْ فِي أَمْرِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِذْ كَانَتْ دَلَائِلُهُ أَوْضَحَ مِنْ أَنْ تَخْفَى وَ أَشْهَرَ مِنْ أَنْ لَا تَظْهَرَ لَهُمْ

وَ كَذَلِكَ عَوَامُّ أُمَّتِنَا إِذَا عَرَفُوا مِنْ فُقَهَائِهِمُ الْفِسْقَ الظَّاهِرَ وَ الْعَصَبِيَّةَ الشَّدِيدَةَ وَ التَّكَالُبَ عَلَى حُطَامِ الدُّنْيَا وَ حَرَامِهَا وَ إِهْلَاكِ مَنْ يَتَعَصَّبُونَ عَلَيْهِ وَ إِنْ كَانَ لِإِصْلَاحِ أَمْرِهِ مُسْتَحِقّاً وَ التَّرَفْرُفِ بِالْبِرِّ وَ الْإِحْسَانِ عَلَى مَنْ تَعَصَّبُوا لَهُ وَ إِنْ كَانَ لِلْإِذَلَالِ وَ الْإِهَانَةِ مُسْتَحِقّاً فَمَنْ قَلَّدَ مِنْ عَوَامِّنَا مِثْلَ هَؤُلَاءِ الْفُقَهَاءِ فَهُمْ مِثْلُ الْيَهُودِ الَّذِينَ ذَمَّهُمُ اللَّهُ تَعَالَى بِالتَّقْلِيدِ لِفَسَقَةِ فُقَهَائِهِمْ

فَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حَافِظاً لِدِينِهِ مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ يُقَلِّدُوهُ

وَ ذَلِكَ لَا يَكُونُ إِلَّا بَعْضَ فُقَهَاءِ الشِّيعَةِ لَا جَمِيعَهُمْ فَأَمَّا مَنْ رَكِبَ مِنَ الْقَبَائِحِ وَ الْفَوَاحِشِ مَرَاكِبَ فَسَقَةِ فُقَهَاءِ الْعَامَّةِ فَلَا تَقْبَلُوا مِنْهُمْ عَنَّا شَيْئاً وَ لَا كَرَامَةَ وَ إِنَّمَا كَثُرَ التَّخْلِيطُ فِيمَا يُتَحَمَّلُ عَنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ لِذَلِكَ لِأَنَّ الْفَسَقَةَ يَتَحَمَّلُونَ عَنَّا فَيُحَرِّفُونَهُ بِأَسْرِهِ لِجَهْلِهِمْ وَ يَضَعُونَ الْأَشْيَاءَ عَلَى غَيْرِ وُجُوهِهَا لِقِلَّةِ مَعْرِفَتِهِمْ وَ آخَرِينَ يَتَعَمَّدُونَ الْكَذِبَ عَلَيْنَا لِيَجُرُّوا مِنْ عَرَضِ الدُّنْيَا مَا هُوَ زَادُهُمْ إِلَى نَارِ جَهَنَّمَ وَ مِنْهُمْ قَوْمٌ نُصَّابٌ لَا يَقْدِرُونَ عَلَى الْقَدَحِ فِينَا فَيَتَعَلَّمُونَ بَعْضَ عُلُومِنَا الصَّحِيحَةِ فَيَتَوَجَّهُونَ بِهِ عِنْدَ شِيعَتِنَا وَ يَنْتَقِصُونَ بِنَا عِنْدَ نُصَّابِنَا ثُمَّ يُضِيفُونَ إِلَيْهِ أَضْعَافَهُ وَ أَضْعَافَ أَضْعَافِهِ مِنَ الْأَكَاذِيبِ عَلَيْنَا الَّتِي نَحْنُ بُرَآءُ مِنْهَا فَيَقْبَلُهُ الْمُسْتَسْلِمُونَ مِنْ شِيعَتِنَا عَلَى أَنَّهُ مِنْ عُلُومِنَا فَضَلُّوا وَ أَضَلُّوا وَ هُمْ أَضَرُّ عَلَى ضُعَفَاءِ شِيعَتِنَا مِنْ جَيْشِ يَزِيدَ عَلَيْهِ اللَّعْنَةُ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع وَ أَصْحَابِهِ فَإِنَّهُمْ يَسْلُبُونَهُمُ الْأَرْوَاحَ وَ الْأَمْوَالَ

وَ هَؤُلَاءِ عُلَمَاءُ السَّوْءِ النَّاصِبُونَ الْمُتَشَبِّهُونَ بِأَنَّهُمْ لَنَا مُوَالُونَ وَ لِأَعْدَائِنَا مُعَادُونَ يُدْخِلُونَ الشَّكَّ وَ الشُّبْهَةَ عَلَى ضُعَفَاءِ شِيعَتِنَا فَيُضِلُّونَهُمْ وَ يَمْنَعُونَهُمْ عَنْ قَصْدِ الْحَقِّ الْمُصِيبِ لَا جَرَمَ أَنَّ مَنْ عَلِمَ اللَّهُ مِنْ قَلْبِهِ مِنْ هَؤُلَاءِ الْعَوَامِّ أَنَّهُ لَا يُرِيدُ إِلَّا صِيَانَةَ دِينِهِ وَ تَعْظِيمَ وَلِيِّهِ لَمْ يَتْرُكْهُ فِي يَدِ هَذَا الْمُتَلَبِّسِ الْكَافِرِ وَ لَكِنَّهُ يُقَيِّضُ لَهُ مُؤْمِناً يَقِفُ بِهِ عَلَى الصَّوَابِ ثُمَّ يُوَفِّقُهُ اللَّهُ‏ لِلْقَبُولِ مِنْهُ فَيَجْمَعُ اللَّهُ لَهُ بِذَلِكَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ يَجْمَعُ عَلَى مَنْ أَضَلَّهُ لَعْنَ الدُّنْيَا وَ عَذَابَ الْآخِرَةِ

ثُمَّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص شِرَارُ عُلَمَاءِ أُمَّتِنَا الْمُضِلُّونَ عَنَّا الْقَاطِعُونَ لِلطُّرُقِ إِلَيْنَا الْمُسَمُّونَ أَضْدَادَنَا بِأَسْمَائِنَا الْمُلَقِّبُونَ أَنْدَادَنَا بِأَلْقَابِنَا يُصَلُّونَ عَلَيْهِمْ وَ هُمْ لِلَّعْنِ مُسْتَحِقُّونَ وَ يَلْعَنُونَّا وَ نَحْنُ بِكَرَامَاتِ اللَّهِ مَغْمُورُونَ وَ بِصَلَوَاتِ اللَّهِ وَ صَلَوَاتِ مَلَائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ عَلَيْنَا عَنْ صَلَوَاتِهِمْ عَلَيْنَا مُسْتَغْنُونَ ثُمَّ قَالَ قِيلَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع مَنْ خَيْرُ خَلْقِ اللَّهِ بَعْدَ أَئِمَّةِ الْهُدَى وَ مَصَابِيحِ الدُّجَى قَالَ الْعُلَمَاءُ إِذَا صَلَحُوا قِيلَ وَ مَنْ شَرُّ خَلْقِ اللَّهِ بَعْدَ إِبْلِيسَ وَ فِرْعَوْنَ وَ نُمْرُودَ وَ بَعْدَ الْمُتَسَمِّينَ بِأَسْمَائِكُمْ وَ بَعْدَ الْمُتَلَقِّبِينَ بِأَلْقَابِكُمْ وَ الْآخِذِينَ لِأَمْكِنَتِكُمْ وَ الْمُتَأَمِّرِينَ فِي مَمَالِكِكُمْ قَالَ الْعُلَمَاءُ إِذَا فَسَدُوا هُمُ الْمُظْهِرُونَ لِلْأَبَاطِيلِ الْكَاتِمُونَ لِلْحَقَائِقِ وَ فِيهِمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ يَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ إِلَّا الَّذِينَ تابُوا الْآيَة

بحارالأنوار ج : 2 ص : 89